Rozwój uczuć i kształtowanie osobowości społecznej dziecka w rodzinie.
Jednym z podstawowych zadań społeczeństwa jest
zapewnienie każdemu dziecku odpowiednich warunków wzrostu i
rozwoju oraz wprowadzenie go w życie społeczne, czyli uspołecznienie.
Rozwój fizyczny i psychiczny, w tym poznawczy,
uczuciowy i społeczny jest przede wszystkim uzależniony od poczynań
wychowawczych rodziców. Przejawy energii małego dziecka, chęć badania i
opanowania najbliższego otoczenia, jego kontrola i kontakty społeczne są
uwarunkowane głównie rodzajem kontaktów z rodzicami oraz postawami jakie oni
reprezentują. Harmonijny rozwój dziecka może być w pełni rozwijany przez bogate
w treści środowisko rodzinne albo też hamowany przez ubogie czy rzadkie
stymulacje. Dzięki starannej opiece rodziców, dziecko już we wczesnych okresach
życia zawdzięcza im zdobywanie podstawowych zdolności, umiejętności skupiania
się, wytrwałości, pokonywania trudności w dążeniu do celu. Owe umiejętności
mają decydujący wpływ na dalsze umiejętności dziecka, gdyż tworzą one podstawy
do dalszej nauki, pracy, działalności w ogóle. Dziecko uczy się od swoich
rodziców myśleć, mówić, kontrolować i opanowywać swoje reakcje, a także wpływać
na innych ludzi. Dzięki wzorom osobowym dostarczanym przez rodziców uczy się
odnoszenia do innych ludzi i wyrażania swojej sympatii i antypatii dla nich
„Rodzina przez zamierzone oddziaływania opiekuńcze i wychowawcze, a także przez
zamierzony wpływ wynikający ze wzajemnych stosunków uczuciowych i zespołu
interakcji między członkami oraz przez wzory osobowe rodziców przyczynia się do
fizycznego i społecznego rozwoju dziecka”. Dzięki tym oddziaływaniom
przygotowuje dziecko do podejmowania przyszłych ról człowieka dorosłego.
Jednocześnie wyposaża go w wartości, normy, wzory zachowań i obyczaje kulturowe
społeczeństwa, do którego przynależy. Dziecko ucząc się postępować według norm
społecznych zaczyna je internalizować i uzewnętrzniać w swoim zachowaniu.
W rozwoju dziecka bardzo ważną rolę odgrywają
uczucia. To, czy uczucia będą wpływać hamująco lub pobudzająco na rozwój
dziecka, zależy zarówno od ich intensywności, jak i od ich rodzaju. Niektóre
uczucia, a zwłaszcza strach, złość lub zazdrość określane jako uczucia przykre,
hamują rozwój dziecka. Natomiast uczucia określane jako przyjemne, jak miłość,
szczęście, ciekawość są pomocne i bardzo istotne dla normalnego rozwoju
dziecka. Najpoważniejszym i najbardziej szkodliwym dla dziecka jest brak
uczucia miłości. Skutki, jakie pozostawia na rozwoju emocjonalnym pozbawienie
dziecka miłości, są bardzo poważne. Najczęściej przybierają postać
niezrównoważenia emocjonalnego, obojętności ale także napadów złości i agresji.
Uczuciem negatywnym wpływającym na rozwój dziecka
jest strach gdyż hamuje on działanie, które mogło by być pożyteczne i przyjemne
dla dziecka. To czego boi się dziecko zależy od wielu czynników, a szczególnie
od wieku dziecka, jego doświadczeń i poziomu indywidualnego rozwoju. Początkowo
strach małego dziecka ma charakter ogólny, jest raczej rodzajem paniki albo
napięciem emocjonalnym, a nie rzeczywistym strachem przed danym przedmiotem.
Później staje się on bardziej specyficzny i kojarzy się ze specjalnymi
przedmiotami, ludźmi lub sytuacjami. Strach rozwija w dziecku skłonności do
unikania przedmiotu, który go wywołał. Małe dziecko reaguje na strach płaczem,
krzykiem, nagłym zatrzymaniem powietrza, itp. Gdy dziecko podrośnie, wyraźnie
reakcja strachu ulega zahamowaniu pod wpływem nacisku społecznego. Uważam, że z
racji tego, że strach jest czynnikiem hamującym rozwój dziecka rodzice powinni
pomagać mu w pokonywaniu strachu w takim stopniu, w jakim jest to tylko
możliwe. Charakterystyczne dla dziecka jest także przeżywanie zmartwień.
Zmartwienia u dziecka nie są logiczne lecz raczej są przesadzone w stosunku do
tego, co może się zdarzyć. Najczęściej zmartwienia dziecka związane są z domem
i stosunkami rodzinnymi, a także problemami szkolnymi. Jeśli zmartwienia są
częste i intensywne, to mogą prowadzić do uczucia stałego niepokoju, który
wywołuje ogólny stan napięcia. Niepokój wzrasta wraz z wiekiem. Występuje
częściej w stosunku pomiędzy dziećmi niż pomiędzy dorosłymi. W okresie
dzieciństwa dość często reakcją emocjonalną jest złość. Reakcje złości wywołane
są na ogół przez sytuacje ograniczające swobodę ruchów dziecka oraz wkroczenie
w jego nieporadną działalność, hamowanie wykonywanych przez nie czynności,
sprzeciwianie się jego woli, planom i zamiarom. Większość form reakcji złości
można ująć w dwie grupy: impulsywną i hamowaną. Reakcje impulsywne są
bezpośrednio skierowane przeciwko osobie lub przedmiotowi, który wywołał złość
dziecka. Reakcje hamowane to te, które są ukrywane lub też opanowywane przez
dziecko. U małego dziecka reakcje złości są bardzo widoczne w formie płaczu,
krzyku, kopania, wyginania, rzucania się na podłogę, gryzienia itp. Dziecko
starsze musi uczyć się nowych sposobów wyrażania złości, jeśli chce uniknąć
społecznej dezaprobaty. Z każdym rokiem życia wybuchy złości stają się mniej
gwałtowne. Ponieważ częste złoszczenie się szybko przechodzi w nawyk, należy w
miarę możliwości unikać sytuacji wywołujących złość. Dziecko musi wiedzieć,
kiedy może się złościć, a kiedy nie. Uważam, że rola rodziców w tym zakresie
powinna polegać na kierowaniu złości dziecka na społecznie dopuszczalne tory, a
nie na tłumienie jej. Bowiem zbyt częste hamowanie złości odbija się
niekorzystnie na rozwijającej się osobowości dziecka. Ze złości często wynika
uczucie zazdrości. Jest to postawa oburzenia skierowanego przeciw sobie samemu
i przeciw rzeczom. Bodźce wywołujące zazdrość i sposób jej okazywania zależy w
dużym stopniu od wychowania i sposobu traktowania jednostki przez innych.
Zazdrość zawsze wywołuje uczucie niezadowolenia u jednostki i często
prowadzi do złego przystosowania się do otoczenia. Pozytywnie wpływającym na
rozwój i samopoczucie dziecka jest uczucie radości, którego łagodniejszą formą
jest zadowolenie albo przyjemność. Sytuacja wywołująca radość zmienia się w
poszczególnych okresach życia dziecka. U niemowlęcia przyjemne uczucie radości,
zadowolenia pochodzi z dobrego samopoczucia fizycznego. Towarzyszą jej:
gurzenie, gaworzenie, pełzanie, itp. U dziecka w wieku przedszkolnym
przyjemność pochodzi głównie z wykonywania czynności wspólnie z innymi dziećmi,
z dostrzegania niedorzeczności w rzeczywistych i komicznych sytuacjach na
ekranie, w literaturze. U dziecka starszego przyjemne emocje powstają pod
wpływem dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego, żartów słownych,
psikusów robionych innym dzieciom itp. Emocją radości towarzyszy zawsze śmiech
albo uśmiech i ogólne odprężenie całego ciała. W wyniku przyjemnych doświadczeń
społecznych kształtuje się u dziecka sympatia dla innych ludzi. Małe dziecko
darzy sympatią tych, którzy się z nim bawią, troszczą się o zaspokojenie jego
potrzeb, sprawiają mu przyjemność, zadowolenie. Jak wiele sympatii dziecko
będzie przejawiać w stosunku do innych osób zależy od tego, ile sympatii
okazano jemu samemu. Długotrwała obojętność najbliższej rodziny w stosunku do
dziecka może wytworzyć w nim niezdolność do uczuć sympatii. Małe dziecko bardzo
wylewnie okazuje swoją sympatię przez całowanie, pieszczenie, ściskanie osoby
ukochanej. Gdy dziecko idzie do szkoły uważa uzewnętrznianie uczuć za coś
dziecinnego i kłopotliwego. Przejawia więc swoją sympatię do innych raczej
dlatego, że pragnie się z nimi bawić i zwierzać się im. Wszystko, co dla
dziecka jest nowe i niezwykłe wywołuje u niego ciekawość. Dzięki niej
interesuje się ono ludźmi, przyrodą, czynnościami mechanicznymi itp. Często
ciekawość dziecka prowadzi do niszczenia i psucia wielu przedmiotów, które
dziecko chce dokładnie poznać, zbadać. Nacisk rodziców w formie napominania i
kary za tego typu działalność hamuje pęd dziecka do zaspokajania ciekawości.
Rozwój mowy dziecka umożliwia stawianie pytań dotyczących rzeczy, zjawisk budzących
jego ciekawość. Następnym krokiem do zaspokajania ciekawości jest osiągnięcie
przez dziecko umiejętności czytania. Pozwala ono na samodzielne szukanie
odpowiedzi i wyjaśnień na nurtujące pytania. Uważam że rodzice nie powinni
zbywać pytań dziecka zdawkowymi odpowiedziami, gdyż dzięki nim poszerza ono
swoje wiadomości z różnych dziedzin.
Uczucia dziecka rozwijają się wraz z jego rozwojem
fizycznym i psychicznym. W ciągu dwóch pierwszych lad życia poprzez kontakty z
rodzicami dziecko rozwija podstawową dla normalnej osobowości zdolność
przywiązania. „Przywiązanie oznacza jeden z najprostszych, choć zarazem
najbardziej fundamentalnych elementów zachowania społecznego, mianowicie –
dążenie do znalezienia się w bliskości innych osobników tego samego gatunku.”
Dla rozwoju uczuć przywiązania największe znaczenie ma okres od czwartego
miesiąca do trzeciego roku życia. Jeśli w tym czasie dziecko nie ma zapewnionej
możliwości bliskich, ciągłych kontaktów z dowolną osobą, to może wywołać to u
niego chorobę sierocą. Początek przywiązania do określonych ludzi oznacza
gruntowną zmianę społecznego zachowania się dziecka. Niemowlę inwestuje w swój
pierwszy związek ogrom emocji i uczuć. Rozłączenie z obiektem
przywiązania staje się wydarzeniem znaczącym i zagrażającym zarazem. Rozpoczyna
się bowiem złożony proces uczenia się społecznego, zwany identyfikacją. W
procesie tym większą siłę oddziaływania mają osoby, które łączy z dzieckiem
silny kontakt uczuciowy. Tak więc uczucia przywiązania stanowią grunt, na
którym może rozwijać się uspołecznienie. W wieku niemowlęcym tworzą się także
potrzeby więzi uczuciowej oraz podstawowe uczucia przyjemności i przykrości
stanowiące o bogactwie życia uczuciowego. Rozwój pozytywnych i negatywnych
uczuć dziecka we wczesnym dzieciństwie następuje poprzez różnicowanie się i
wyodrębnianie poszczególnych rodzajów uczuć w ogólnej reakcji emocjonalnej.
Rozwój uczuciowości dziecka przebiega zgodnie z jego ogólnym rozwojem i
dokonuje się w warunkach rodzinnych dzięki ogólnej stymulacji i przez najbliższe
dziecku osoby, którymi są rodzice o pozytywnych postawach wobec niego. Rozwój
społeczny we wczesnym dzieciństwie można podzielić na trzy etapy : a) studium
aspołeczne, gdzie dziecko nie rozróżnia jeszcze wśród bodźców płynących ze
środowiska tych, które dostarczają optymalnego pobudzenia uczuciowego, b)
stadium prespołeczne, w którym dziecko wyróżnia istoty ludzkie dające
zadowolenie i czyni wysiłki, aby uzyskać ich bliskość, c) stadium społeczne, w
którym dziecko okazuje trwałe przywiązanie do niektórych osób.
Wczesne uczucia dziecka są intensywne i
bezpośrednio wyrażane. Jednak pod wpływem wychowującego oddziaływania
otoczenia, kształtują się powściągi i opanowanie reakcji impulsywnych.W miarę
socjalizacji dziecka ekspresja uczuć jest temperowana i zmniejsza się także
labilność, chwiejność emocjonalna. Rozwój uczuć dziecka przebiega fazami i
dzięki temu już w okresie szkolnym następuje znacznie większa równowaga i
harmonia w życiu uczuciowym.
Przeważają uczucia pogodne. Natomiast w wieku
dojrzewania wzrasta u dziecka pobudliwość i zmienność nastrojów. Dopiero w
wieku dojrzałym jednostka jest zdolna do osiągnięcia harmonii uczuć i ładu
wewnętrznego. Osiągnięcie dojrzałości uczuciowej jest sprawą indywidualną i
zależy w dużej mierze od zdobywania doświadczeń w różnorodnych sytuacjach,
które stwarzają w pierwszej fazie rozwoju rodzice, a później grupa rówieśników
i szersze grupy społeczne. Poziom uczuciowo – społeczny dziecka można określić
ile ono bierze, ile daje i jak daje z siebie, czy wnosi coś do grupy, w której
żyje. Na mniejszym etapie rozwoju uczuć społecznych jest dziecko, które jest
nastawione na otrzymywanie, w sposób niekontrolowany domaga się zaspokojenia
swoich potrzeb nie licząc się z nikim i niczym, skoncentrowane wyłącznie na
sobie. Takie nastawienie jest charakterystyczne dla niemowlaka. Nieco wyższy
stopień rozwoju społecznego osiągnęło dziecko, które swoje potrzeby sygnalizuje
w sposób bardziej zróżnicowany. Potrafi być przymilne, uśmiechnięte ale też
gniewne, gdy chce uzyskać coś dla siebie. Wyższą formą tego etapu jest
kompromis, na który stać dziecko w wieku przedszkolnym. Następny stopień
rozwoju uczuć społecznych przejawia dziecko zdolne do dzielenia się i
obdarzania. Te umiejętności pozwalają dziecku uczestniczyć w zabawach z innymi
dziećmi wymagających np. dzielenia się rolami i zadaniami wynikającymi z gry.
Do tego rodzaju uczestnictwa w grupie dziecko dojrzewa w wieku szkolnym, a
doskonali je w późniejszych latach. Najwyższy poziom rozwoju uczuć społecznych
osiąga jednostka, która przejawia postawę twórczej współpracy.
Charakterystyczne jest dla niej czerpanie satysfakcji głównie z dawania, z
własnego wkładu w realizację i urzeczywistniania potrzeb grupy. Twórcza
współpraca zaczyna się w okresie dorastania „kiedy kształtują się uczucia
wyższe: piękna, dobra, prawdy, sprawiedliwości, czy uczucia estetyczne, moralne
poznawcze, społeczne”. Postawa ta pozwala na doskonalsze formy współżycia
społecznego i występuje dopiero, gdy jednostka jest dorosła.
To czy jednostka osiągnie najwyższy stopień uczuć
społecznych zależy w dużej mierze od kształtowania osobowości społecznej
dziecka w rodzinie. W pierwszych latach życia podstawową rolę w życiu dziecka
odgrywają rodzice i rodzeństwo. Dziecko żyjące w rodzinie pełnej, mające wzory
osobowe obojga rodziców, może zdobywać przygotowanie do pełnienia późniejszych
ról społecznych – roli kobiety i mężczyzny, żony i męża czy matki i ojca.
Przygotowanie to odbywa się poprzez wychowanie nieco inne dla chłopców i
dziewcząt oraz możliwości identyfikacji z tym z rodziców, które reprezentuje tę
samą płeć. Oddziaływanie nieco inne w odniesieniu do dziewczynek i do chłopców
rozpoczyna się w drugim roku życia. Dziewczynka ubierana jest w sukienki a
chłopiec w spodnie. Podczas zabawy z synem ojciec jest zazwyczaj bardziej
szorstki i męski niż w czasie zabawy z córką. Także zabawki kupowane dla
dziewczynek i dla chłopców są inne. Chłopiec otrzymuje różnego rodzaju pojazdy,
komplety do majsterkowania, a dziewczynki lalki, wózki, naczynka, mebelki.
Chłopiec woli zabawy związane z ruchem a dziewczynka spokojne np. w dom.
Dziewczynce rodzice stawiają większe wymagania wychowawcze w zakresie
opiekuńczości, posłuszeństwa, odpowiedzialności.
Od chłopców wymagają raczej dzielności, inicjatywy,
osiągnięć. Wymagania te są ściśle związane z rolami jakie będą pełnić
dziewczynki i chłopcy w ich dorosłym życiu. W ten sposób dziewczynka uczy się,
że rola matki polega na darzeniu dzieci uczuciem, otaczania ich opieką,
zaspokajania potrzeb biologicznych i psychicznych swoich dzieci. Na podstawie
własnych doświadczeń dowiaduje się także, że matka to osoba, która robi dla
swoich dzieci różne rzeczy, troszczy się o ich zdrowie, odnosi się do nich z
miłością, umie tolerować błędy, przychodzi z pomocą w kłopotach. Do niej też najczęściej
należą czynności związane z podtrzymywaniem zwartości grupy rodzinnej, z
kultywowaniem tradycji, regulacją wzajemnych stosunków miedzy członkami grupy
rodzinnej, dbałość o harmonijne współżycie domowników. Natomiast chłopiec uczy
się, że rola ojca w rodzinie polega na wdrażaniu dzieci do przestrzegania norm
społecznych.
Cechować go powinna konsekwentność w postępowaniu,
stanowczość, pewna surowość. Podobnie jak i matka powinien kierować rozwojem
dzieci i współpracować z nimi. Interesować się postępami w nauce i kontrolować
sposób spędzania wolnego czasu. Zdarza się jednak często, że ojcowie nie zawsze
mają wpływ wychowawczy na swoich synów i nie potrafią wdrażać ich do
przestrzegania dyscypliny. Ojcowie ci nie stwarzają sprzyjających warunków dla
prawidłowego przebiegu procesu identyfikacji z płcią i w wyniku tego ich
synowie mogą przejawiać postawy lękowe i bierne. Zanim jednak syn i córka
dorosną no pełnienia ról męża i żony muszą jak najlepiej wywiązywać się z roli
dziecka. Według tradycyjnego wzoru „ dobre dziecko ’’, to takie, które szanuje
swoich rodziców, jest im posłuszne, wywiązuje się z obowiązków szkolnych.
Zgodnie z tym wzorem, córka powinna pomagać w prowadzeniu gospodarstwa domowego
i wcześnie pełnić rolę gospodyni. Syn zaś powinien wcześnie zdobyć niezależność
i samodzielność.
Uważam, że nie do końca takie wychowanie jest
słuszne, gdyż zmusza się w ten sposób dziecko do przystosowania się do pewnych
społecznie uznanych ideałów, a nie pozwala się na rozwój dziecka zgodnie z jego
wrodzonymi właściwościami.
Identyfikacja płci i rozwój osobowości społecznej
ułatwia dziecku utożsamianie się dziecku z którymś z rodziców. „
Identyfikacja polega na przyjmowaniu przez dziecko pewnych zachowań czy postaw
osób, z którymi jest silnie uczuciowo związane, a więc przede wszystkim
rodziców’’.
Rodzice są osobami, z którymi dziecko identyfikuje
się szczególnie silnie, ponieważ są to osoby najbliższe pod względem
fizycznym i psychicznym. Dziecko styka się z nimi codziennie, oni
zaspokajają jego potrzeby i mają kontrolę nad ważnymi dla dziecka sprawami.
Rodzice poprzez kontakt z dzieckiem dostarczają mu wzory zachowania. Początkowo
dziecko naśladuje je, a później identyfikuje się z nimi i chce być takie jak
oni. Niezmiernie ważne jest tu, aby przykład rodziców miał charakter pozytywny,
aby ich sposób zachowania się w różnych sytuacjach, wzajemne odnoszenie się do
siebie, stosunek do dzieci i innych członków rodziny, stosunek do obowiązków,
sposób wykorzystania czasu wolnego, osobista kultura życia w ogóle były zgodne
ze społecznie uznanymi wartościami”.
W kształtowaniu osobowości społecznej dziecka ważne
są cztery typy ról rodzinnych – matki, ojca, siostry, brata i podsystemy
powstałe z ich wzajemnej relacji. Bowiem każdy członek grupy rodzinnej prowokuje
specjalne formy zachowania innych. W prosie tym równie ważna jest obecność ojca
jak i matki. Ujemne skutki niedoboru opieki ojcowskiej charakterystyczne są
głównie dla chłopca. Liczne badania prowadzone w tym zakresie wykazały że
wychowywani bez ojca charakteryzują się słabszym przystosowaniem
społecznym, niższą dojrzałością i konfliktowością z rówieśnikami . Natomiast
kobieta w dzieciństwie pozbawiona matki, nie potrafi swemu dziecku zapewnić
właściwego oddziaływania emocjonalnego. Nie doznawała ona miłości
macierzyńskiej, a teraz sama nie potrafi jej dać własnemu dziecku.
Chłopcy identyfikują się silniej z kochającym i
serdecznym ojcem, niż z ojcem karzącym czy odrzucającym. Podobnie serdeczne
stosunki panujące między rodzicami, względy okazywane ojcu przez matkę są
czynnikiem sprzyjającym identyfikacji z nim.
Identyfikacja w zakresie płci jest jednym z
ważniejszych procesów uspołecznienia. Niewłaściwa identyfikacja wywołana
brakiem wzoru osobowego odpowiedniej płci może powodować ujemne skutki w sferze
późniejszego życia seksualnego, prowadząc do zaburzeń takich jak:
homoseksualizm, impotencja, oziębłość. Przyczynia się to też do powtarzania
wobec własnych dzieci niewłaściwych zachowań rodzicielskich, takich, jakich
sami doznali w dzieciństwie.
Identyfikacji z płcią sprzyja posiadanie rodzeństwa
tej samej płci. Obecność dwóch wzorów osobowych odpowiedniej płci, a więc ojca
i starszego brata dla chłopca czy matki, starszej siostry dla dziewczynki,
ułatwia i przyspiesza przyswajanie typu zachowania odpowiadającego płci.
Zagrożeniem dla przyswajania zachowania zgodnego z płcią jest dla chłopca
sytuacja rodzinna, w której występuje przewaga kobiet. Wiąże się to z faktem,
że w takiej rodzinie chłopcem najczęściej zajmuje się matka, siostra lub
babcia, co nie sprzyja kształtowaniu się jego osobowości jako przyszłego mężczyzny.
Jeśli ponadto ojciec albo jest rzadko obecny w domu, albo jest odsunięty od
dziecka, to środowisko domowe utrudnia chłopcu proces socjalizacji i może
przyczynić się do zaburzeń w kształtowaniu się osobowości społecznej.
W rodzinie pełnej dziecko ma nie tylko możliwość
zdobycia podstawowej identyfikacji w zakresie płci przez utożsamianie się z
rodzicem tej samej płci, a odróżnienie się od rodziców płci przeciwnej. Może
także w pewnym stopniu identyfikować się w zakresie niektórych cech wzoru osobowego
rodzica płci przeciwnej. Pozwala to np. dziewczynce w przyszłości zrozumieć
męża i syna. Podobnie chłopcu bliskość wzoru osobowego matki pozwoli w
przyszłości lepiej zrozumieć męża żonę i córkę. Uważam, że najlepsze warunki
dla kształtowania osobowości społecznej dziecka stwarza rodzina, w której
opieka nad dzieckiem i wychowanie go jest udziałem obojga rodziców. Stwarza to
bowiem odpowiednie warunki identyfikacji zarówno dla córki jak i dla syna.
Jak już nadmieniłam wyżej, rodzice stanowią dla
dziecka wzory osobowe. Dzięki temu dziecko może wzorować swoje zachowanie na
zachowaniu osób darzących je uczuciem. Więzi uczuciowe i podziw dla rodziców
stwarzają podłoże powstawania procesu identyfikacji. Chłopcy, których ojcowie
przejawiają podstawę chłodną i odtrącającą, mogą mieć opory w uznaniu męskich
cech za godne naśladowania. Serdeczne stosunki z ojcem stwarzają właściwy grunt
dla kierowania postępowaniem chłopca i wspomagają proces identyfikacji. Dzięki
silnej więzi uczuciowej kochający rodzice mogą od małego wpajać dziecku normy
postępowania, kształtować jego przekonania, rozwijać zainteresowania, urabiać
poglądy na życie społeczne. Mając w ten sposób przyjęty od rodziców system
wartości, dziecko może konfrontować go z wartościami reprezentowanymi przez
grupę rówieśników.
Oddziaływanie na dziecko wzorów osobowych rodziców
i przyjmowanie ich zachowań i postaw jest możliwe dzięki utożsamianiu się
dziecka z rodzicami. Oddziaływanie to odbywa się przez modelowanie. Dziecko
mające wzory osobowe rodziców tzw. modeli nie tylko naśladuje ich proste
czynności, ale przede wszystkim przyjmuje ogólne tendencje ich zachowania się.
Powoduje to, że w różnych sytuacjach zachowuje się zgodnie z zachowaniem
modela. Dzięki temu procesowi dziecko wzbogaca swój repertuar zachowań o nowe
sposoby postępowania oraz przyswaja sobie normy, zasady etyczne i społeczne.
Aby oddziaływanie wzorów osobowych przez modelowanie było możliwe, dziecko musi
być zainteresowane tymi wzorami. Uważam, że osobami, którymi małe dziecko jest
najbardziej zainteresowane są rodzice, ponieważ właśnie z nimi jest silnie
związane uczuciowo i oni zaspakajają jego psychospołeczne potrzeby, dając mu
poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji. Jakkolwiek mechanizm ten oddziałuje
głównie w okresie dzieciństwa, to ślad tych oddziaływań jest widoczny w
funkcjonowaniu osobowości dojrzałej jednostki. Jak wynika z powyższego, związek
między rodziną a osobowością społeczną człowieka są liczne i bardzo
różnorodne. Rodzinę można uważać za kolebkę osobowości: w bliskich interakcjach
z matką, ojcem, rodzeństwem dziecko rozwija podstawowe funkcje psychiczne i
kształtuje strukturę osobowości; wrasta w świat kultury danego społeczeństwa i
przyjmuje normy zachowania się i postępowania.
Opracowała Beata Kamińska
BIBLIOGRAFIA
Maria Ziemska
„Rodzina a osobowość” Wiedza Powszechna 1970
Elizabeth B. Hurlock
„ Rozwój dziecka” Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1960
H.R. Schaffer
„Początki uspołecznienia dziecka” Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1981
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz